نقش ورزش در درمان افسردگی

نقش ورزش در درمان افسردگی:

روانشناسان و متخصصان مغز و اعصاب و روانپزشکان عقیده دارند که در حال حاضر دیگر نمی­‌توان برای کاهش یا درمان نشانه‌های اختلال افسردگی که از شایع­ترین اختلالات حال حاضر جوامع مدرن است، تنها بر شیوه‌­های درمان دارویی یا روانی تکیه کرد، بلکه مولفه جدید دیگری در این بین ظهور کرده که اگر چه دارای سابقه بسیار است اما فهم تاثیر جدی و چشمگیر آن بر درمان اختلال افسردگی و دیگر اختلالات روانی در واقع کشفی جدید محسوب می‌شود.

در یک برآورد کلی از دیدگاه‌های متنوع و گاه همگون این گروه از فعالان حوزه روان درمانی، می­‌توان دریافت که نقش و اهمیت فعالیت بدنی و ورزش در درمان اختلالات روانی و از مهمترین آنها اختلال افسردگی ناشی از تاثیری است که این‌گونه فعالیت‌های جسمی بر فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی یا«نوروترنسمیتر» که در واقع واسطه‌های عصبی بین نورون‌ها یا سلول‌های عصبی هستند که فعالیت متفاوت آنها حالت‌های روانی متفاوت و متنوعی را به همراه دارد.در این زمینه یکی از متخصصین اعصاب و روان  عقیده دارد که فعالیت بدنی می تواند در برطرف شدن نشانه‌های اختلال افسردگی نقشی عمده داشته باشد.سروتونین یک واسطه عصبی است که در تنظیم خُلقیاتی نظیر احساس امید، لذت از زندگی، تنظیم خواب، علاقه به کار و چندین ویژگی مثبت دیگر نقش اساسی دارد که فعالیت ورزشی به تشدید فعالیت این واسطه و در نتیجه رفع نشانه های اختلال افسردگی می‌انجامد. از سوی دیگر یک نوع ماده مخدر طبیعی در بدن انسان به نام آندروفین ترشح می شود که فعالیت جسمی، ترشح این ماده را تشدید کرده و با این وصف فرد با بهره‌­مند شدن از این ماده احساس شادابی و امیدواری می­کند.

در این راستا ورزش‌های هوازی نظیر شنا، دوچرخه­ سواری و کوهنوردی بسیار موثر است. ورزش کردن و فعالیت بدنی به تشدید ترشح نوروترانسمیترها یا میانجی‌های شیمی-عصبی می‌انجامد که شکل‌گیری این روند منجر به ایجاد حس شادی در افراد ورزشکار می‌شود و از این ساز و کار می‌توان در درمان اختلالات افسردگی بهره برد.کاهش ترشح و فعالیت نوروترانسمیترهایی نظیر سروتونین، اپی نفرین و دوپامین از عوامل بستر ساز ابتلا به افسردگی است که این نقیصه با ورزش از بین می­رود و بدین ترتیب فرد ورزشکار احساس شادی مضاعف خواهد کرد. تاثیر ورزش در درمان هر دو نوع افسردگی اگزوژن (برون­زا) یا آندروژن (درون­زا) مشخص است، اما باید یاد‌آور شد که این تاثیر در نوع اول مشهود تر است.نقش ورزش در رفع نشانه‌های افسردگی بسیار چشمگیر است و به تنهایی به اندازه داروها در این زمینه تاثیرگذار خواهد بود.همواره به بیماران افسرده توصیه می‌شود تا شیوه زندگی خود را تغییر دهند که در راس این تغییرات ورزش کردن قرار دارد.

ورزش‌های هوا‌زی و سبک مانند شنا، کوهنوری و پیاده‌روی که اکسیژن زیادی به بدن می‌رسانند از جمله مهمترین اولویت‌ها در رفع نشانه‌ای افسردگی در بیماران است. ورزش منجر به ترشح برخی از هورمون‌ها نظیر آندروفین‌ها می‌شود که تاثیر زیادی بر بخش لذت مغز دارند و باعث افزایش نشاط و سرزندگی و از سویی رفع نشانه‌های افسردگی می‌شوند. ورزش و فعالیت بدنی به افزایش سطح سروتونین در بدن و بالطبع کاهش نشانه‌های اختلال افسردگی منجر می‌شود. بر اساس یکی از فرضیه‌های موجود، اختلال افسردگی از پیامدهای کاهش سطح سروتونین در بدن است که سطح این هورمون با انجام فعالیت بدنی افزایش می‌یابد. سروتونین یک عصب رسانه یا ناقل عصبی است که در زمان فعالیت ورزشی آزاد می‌شود. یکی از نشانه‌های معمول اختلال افسردگی احساس عدم تسلط و کنترل بر خود در شخص افسرده است که این احساس منفی با انجام فعالیت ورزشی تعدیل می‌شود، همچنین از سوی دیگر فعالیت جسمی به ایجاد و افزایش حس خود ارزشی در بیماران افسرده منجر می‌گردد. با توجه به اهمیت فعالیت ورزشی می‌توان از آن در درمان اختلال افسردگی استفاده کرد به شرط آن که برنامه ورزشی بدون رقابت به تدریج و به صورت منظم انجام گیرد.

از مسائل بسیار مهم تاثیر گذار در بهداشت روان مقوله ورزش و فعالیت بدنی است، زیرا فعالیت جسمی با ایجاد تغییرات خونی و افزایش میزان ترشح اپیوییدهای درونی منجر به افزایش نشاط و کاهش نشانه‌های اضطراب و افسردگی می‌شود. مواد افیونی درونی به طور عادی در بدن ساخته می‌شود و کارکردی شادی بخش دارد که در فرد ورزشکار این مواد و کارکرد آن افزایش می‌یابد. نشاط ناشی از ورزش حتی می‌تواند به نوعی اعتیاد مثبت بیانجامد، زیرا فرد ورزشکار متوجه می‌شود که در زمان فعالیت فیزیکی و پس از آن دچار نوعی نشاط می‌شود و برای تکرار این تجربه سعی در تکرار فعالیت فیزکی خواهد داشت.

ورزش و فعالیت بدنی در تنظیم فعالیت نوروترانسمیترهای سه‌گانه و کاهش نشانه‌های افسردگی نقش اساسی دارد. سروتونین، نور اپی‌نفرین و دوپامین، سه ناقل شیمیای مهم در بدن هستند که تنظیم نبودن فعالیت آنها بروز نشانه‌های افسردگی را به همراه دارد و ورزش کردن در تنظیم فعالیت این ناقل‌های شیمیایی نقش مهی ایفا می‌کند.

از سوی دیگر مطالعاتی صورت گرفته که نشان می‌دهند فعالیت اوپیوییدهای درونی که نشاط‌آور بوده و توسط ارگان‌های مختلف بدن ترشح می‌شوند، از طریق ورزش کردن افزایش یافته و همین امر می‌تواند در‌خصوص درمان اختلال افسردگی نقش مهمی داشته باشد. می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که اگر ورزش به‌صورت منظم و اصولی انجام شود در تنظیم ناقل‌های شیمیایی و هم چنین افزایش فعالیت برخی از هورمون‌های نشاط‌آور و در نتیجه درمان افسردگی نقش مهمی خواهد داشت. کاهش انرژی حافظه و تمرکز، عصبانیت و تحریک پذیری، کاهش اشتها و خواب و مختل شدن فعالیت ارگان‌های درونی بدن از جمله مهمترین نشانه‌های اختلال افسردگی است.در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که نظریات تقلیل‌گرایانه متخصصین درمان‌های روانی، بسیاری از خلقیات و حالات روانی انسان را به کیفیت ناقلین شیمیایی-عصبی تقلیل داده‌اند و عقیده دارند که فعالیت بدنی در تنظیم کارکرد این واسطه‌های عصبی و برطرف نمودن نشانه‌های اختلالات روانی مختلف از جمله افسردگی نقش اساسی و چشمگیری دارند.