اوباشی‌گری ورزش

اوباشی‌گری ورزش :

ورزش و فعالیت‌های جانبی آن، زمان و نیروی فراوانی از افراد هر جامعه را به خود اختصاص داده و جایگاه مهمی در فرهنگ مردم پیدا کرده است. رقابت‌های ورزشی؛ ورزشکاران و تماشاگران را در وضعیت‌هایی قرار می­دهند که ممکن است قواعد، هنجارها و تقسیم کار رایج به آسانی نقض و به رویارویی‌های پرخاشجویانه و خشونت‌بار منتهی شود.

به­­ ویژه بین طرفداران و هواداران تیم‌های فوتبال بیش از سایر رشته‌های ورزشی، رفتار خشن و پرخاشجویانه، مشاهده می­شود. آشکارترین نمونه­ رفتار خشونت‌­بار طرفداران فوتبال، پدیده­ موسوم به  اوباشی‌گری ورزش است که امروزه به شکل نسبتا سازمان یافته‌ای در کشورهای صاحب ­نام فوتبال به خصوص در اروپا رواج دارد.

در انگلستان هم اوباشی‌گری ورزش به شکلی افراطی در هولیگان­‌ها (اوباش) مشهود است که با عقاید و افکار تعصب­‌آمیز، باعث وقوع فجایع بسیاری بوده­‌اند. در ایتالیا، علاقه­ دیوانه­‌وار و بیمارگونه­ برخی از طرفداران تیم­‌های فوتبال و نیز رفتار پرخاشجویانه و ویرانگر آنان در عرصه­ مسابقات فوتبال سبب شده که به آنان لقب تیفوسی­  داده شود. به ­نظر برخی از پژوهشگران، بین تمام فعالیت‌های ورزشی بیش­تر ورزش فوتبال است که سبب رفتار اوباشی‌گری ورزش به مفهوم عام آن می­شود (به­ دلیل کثرت طرفداران).

از اواخردهه­ شصت میلادی، پژوهشگران و نظریه­ پردازان علوم اجتماعی دلایل و تفسیرهای متفاوتی در مورد اوباشی‌گری ورزش و خشونت تماشاگران فوتبال ارایه داده­‌اند که گستره­ آن شامل دگرگونی‌های کلان اجتماعی تا عوامل جزء می­شود. با رشد تدریجی سطح فرهنگ­ جوامع، طرفداری و تماشاگری در فوتبال، همچنین رفتار پرخاشجویانه گاه­ به گاه، باعث شد تا گرایش تحقیقات مراکز علمی و پژوهشی از توجه محض به بحث‌های نظری به رفتار طرفداران فوتبال در این کشورها معطوف گردد.

پدیده­ خشونت ورزشی در سه سطح قابل بررسی است:

اول: تماشاگران و طرفداران مسابقات که در قالب هواداری از تیم­‌های محبوب­شان علیه یکدیگر و گاه در مورد اموال و دارایی‌های عمومی دست به خشونت می­زنند.

دوم: خشونت تماشاچیان علیه بازیکنان تیم حریف.

سوم: خشونتی که بین بازیکنان دو تیم در زمین مسابقه روی می­دهد.

در بین سطوح سه­ گانه­ فوق، مورد اول به دلیل عواقب وسیع­تر، همواره بیش­تر مورد توجه پژوهشگران بوده است. برخی رشته‌های ورزشی مثل فوتبال به طرفدارانش اجازه می­دهد که عمیق­ترین احساسات خود را با بعضی نمادها و قراردادهای زبانی نشان دهند. این موضوع زمینه­‌ای برای ایجاد دسته‌بندی­‌های اجتماعی و از جمله تقسیم طرفداران به دوست و دشمن ­شده است. از دید برخی تماشاچیان، مسابقه یک بازی ورزشی دوستانه و ساده بین دو تیم یا دو نفر نیست، بلکه فرصتی برای نبردی تشریفاتی است. چنین تشریفات و رسومی ممکن است در موقعیت‌های خاص و پیش­بینی نشده‌ای، تبدیل به زد و خوردهای فیزیکی (خونین) شود.

ورزشگاه مکانی است برای بازی، نه لشکرکشی؛ درحالی­که از دید طرفداران، میدان مسابقه نمادی است که درآن نبرد بین دو گروه دوست و دشمن انجام می­گیرد، گرچه حتی خود ورزشکاران به چنین چیزی معتقد نباشند. انسان ذاتا پرخاشجو نیست (گرچه خشم در سرشت او وجود دارد)، بلکه پرخاشگری رفتاری اجتماعی ­است که­ از راه تجربه­ مستقیم یا مشاهده­ رفتار دیگران منتقل می­شود. نظریه­ پردازان در تحلیل اعمال خشونت­ آمیز و پرخاشجویانه توجه خاصی به رسانه­‌های همگانی دارند.

براساس نظریه­ محرومیت­ تهاجم، محدودیت‌ها به ­عنوان محرک‌هایی برای بروز رفتارهای تهاجمی عمل می­کنند. ازاین­رو محدودیت­ در امکانات رفاهی و بهداشتی، کمبود در سرویس­‌های رفت­­­ و آمد، محدودیت­‌های ایجاد شده توسط نیروی­ انتظامی و مسؤولان ورزشگاه­‌ها و… انگیزه­ افراد برای نشان­ دادن خشونت و رفتارهای تهاجمی را افزایش می­دهد. یعنی افراد بیش­تر به دلیل عوامل محدودکننده­ بیرونی و نه انگیزه­‌های درونی دست به خشونت می­زنند.

یافته­‌های پژوهشی در این بخش نشان از رابطه­ معنادار و مستقیم عوامل محیطی ورزشگاه با گرایش به خشونت و رفتار خشونت‌آمیز تماشاگران دارد، به­ طوری ­که هرچه نارسایی عوامل محیطی بیش­تر شود، گرایش به خشونت و بروز واکنش­‌های خشونت‌آمیز در رفتار آنان نیز افزایش می­یابد.

تحت­ تاثیر چنین جوی، تماشاگران ممکن است واکنشی نشان دهند که در محیط‌های دیگر حاضر به انجام آن نباشند. شاید این موضوع به دلیل جمعیت زیاد حاضر در ورزشگاه است، که افراد همدیگر را نمی­‌شناسند و چندان در قید مهار رفتارشان نمی­باشند. به ­بیانی روشن­تر، هرچه تلقی افراد از جّو ورزشگاه به فضای گفته شده نزدیک­تر باشد، راحت‌تر تابع رفتار جمعی قرار می­گیرند. به ­نظر می­رسد آموزش تماشاگران یا به قول رسانه‌ها، فرهنگ­‌سازی و نیز بهبود عوامل محیطی، از جمله راه­‌کارهای اساسی مهار خشونت و پرخاشگری به شمار می‌آید.