برخورد با مهاجمان

تحريك، تحقير، انكار

داشتن سازه­ بنيادين هر واقعه­ خشن و درك و آگاهى، در تشخيص وضعيت و راه‌هاى نظارت و… ضريب گوش به­ زنگ بودن و در دست داشتن نبض اوضاع را بالا مى­برد، نداشتن دانش از خواسته­ مهاجم، به سادگى قربانى را به دام خشونت مى‌اندازد. درحقيقت نا­آگاهى از بنيان خشونت در برخورد با مهاجمان، احتمال آسيب و حمله و تهاجم به فرد قربانى را به شدت افزايش می­دهد. در موقعيتى بحرانى براى جلوگيرى از انفجار خشونت‌­آميز و درگيرى فيزيكى و برخورد با مهاجمان نكات زير را در نظر داشته باشيد:

۱ – با رفتار خود، طرف مقابل را به مبارزه دعوت نكرده و گردن­كشى نكنيد

۲ – با رفتار خود، طرف مقابل را تحقير و كوچك نكنيد; توهين نكنيد

۳ – با رفتار خود، وضعيت پيش آمده را انكار نكنيد

۴ – با رفتار خود، به طرف مقابل، راه برون رفت از بحران و درگيرى را نشان دهيد

چهار روش گفته شده بنا به آمار و استناد به منابع تحقيقاتى موجود، در بسيارى از موقعيت­‌هاى بحرانى، از دعواهاى خانوادگى گرفته تا مشاجرات خيابانى و برخورد با مهاجمان، كارساز و عملى هستند. «تحريك، تحقير، انكار» هر سه، باعث دامن زدن به وخامت اوضاع مى‌شوند و راه كار چهارم «انعطاف داشتن» موجب سُست شدن شرايط سخت و بحرانى خواهد شد.

حفظ خونسردی

تصور كنيد كه منزل شما داراى حياط است، با ديوارهايى از سه طرف و درى به كوچه. دو تا از ديوارها با همسايه‌­هاى دست راست و چپ مشترك است و كوچه­‌اى كه ورودى حياط به آن باز میگردد، با ديگر همسايگان به صورت اشتراكى مورد استفاده قرار می­گيرد. اگر كسى بى‌­اجازه، از روى ديوار، وارد شود (دزد يا غريبه و …)، يقه­ او را گرفته از در حياط بيرون مى‌­اندازيد. اين برخورد، ناشى از روانى آرام، اعتماد به نفسى قدرتمند و طبيعى است. اگر يقه­ دزد را گرفته به كوچه ببريد تا سرخيابان با لگد و مشت او را كتك ­زده و عده‌اى را با داد و فرياد دور خود جمع كرده، دسته­ جمعى او را بزنيد، پرخاشگرى مطلق است; چه خوش‌تان بيايد چه نيايد!

بيش­تر مردم، به خشونت گراييدن يك موقعيت ساده را در برخورد با مهاجمان، باور نمى‌كنند. از كوره دررفتن و پرخاشگرى، نيازمند پيش شرط­‌هايى است. هر نزاع و خشونت فيزيكى، نياز به دو طرف دارد. هر جنگى حداقل مابين دو كشور يا دو رقيب، اتفاق مى‌افتد. قربانيان عنوان مى‌­كنند: «او حمله كرد، او ابتدا دست به پرخاشگرى و…» در برخورد با مهاجمان طرف مقابل در هر وضعيتى باشد، بدون حضور و وجود شما، درگيرى و خشونت او معنى نمى‌يابد. در برخورد با مهاجمان قاطعيت، كه ناشى از اعتماد به نفس قوى است، خود به خود شما را از صحنه خارج مى‌سازد. نيروى محركه و بالقوه­ دعوا و زد و خورد، در هر دو طرف مهاجم و قربانى وجود دارد، يك معادله­ ساده رياضى است:

مهاجم + قربانى = خشونت

در برخورد با مهاجمان اگر يكى از كميت­‌ها وجود نداشته باشد، نتيجه‌­اى حاصل نخواهد شد. در عمل ثابت شده افرادى كه اقدام به حركاتى نامعقول، اِعمال خشونت، برخورد فيزيكى و درگيرى مى‌كنند، نمى‌­دانند مشغول چه­ كارى هستند، فكرشان درست كار نمى‌كند; غريزى عمل مى‌نمايند. همان­گونه كه پیش­تر عنوان كرده‌ام، بعد از درگيرى و برخورد با مهاجمان، هر دو طرف مدعى مى‌شوند درحال دفاع از خود بوده و موضوع را در دايره­ دفاع از نفس يا ناموس خويش مى­‌گنجانند. در حالى كه چنين چيزى عملا ممكن نيست. بالاخره يكى از دو طرف، اولين گام را در جهت انفجار برداشته است. جرقه­ اول را يكى از آن­ها زده است. اگر نتوانيم تفاوت بين پرخاشجويى و دفاع مشروع را بدانيم و حد و مرز هر يك را بشناسيم، به راحتى در هنگام خطر، از خط عبور كرده، وارد فاز خشونت مى‌شويم.

يكى از ساده‌ترين راه‌هاى تشخيص، درك كردن تفاوت، بين تسلط نظارت و هدايت و رهبرى هر موقعيت است. به دست گرفتن تسلط و نظارت بر اوضاع پيش ­آمده، كار صحيح و شايسته‌اى است، درجايى كه هدايت و فرماندهى كردن اوضاع، احتمال بروز و وقوع حادثه و درگيرى را افزايش مى‌دهد. عوامل و علل زيادى، در پديد آمدن خشونت، تجاوز و حمله یا برخورد با مهاجمان، چه مادى چه معنوى، نقش دارند. شناسايى علايم و نشانه­‌هاى مقدماتى بروز يك پديده، علم داشتن به چگونگى آن، كمك بزرگى در توقف یا خنثى نمودن حادثه مى‌­نمايد. قبل از وقوع زلزله، بسيارى از جانداران، آن را حس مى‌كنند. دريانوردان و قايقرانان حرف‌ه­اى، وقوع طوفان را، خيلى قبل از آن­كه آغاز شود، با استفاده از نشانه‌ها و علايم گوناگون، حدس مى‌زنند. همين تركيب و ترتيب در هر حادثه­ منجر به خشونت و تجاوز نيز، وجود دارد; منتهى، علايم و نشانه­‌ها متفاوت هستند.

هر درگيرى فيزيكى، قبل از رسيدن به عمل، مراحلى را طى نموده. همان­گونه كه قبلا گفته شد، اعمال خشونت، حاصل پشت سر گذاشتن اتفاقاتى است كه در نهايت، فاز عملى خشونت را شكل مى‌­دهند. قبل از هر چيز اجازه بدهيد مفهوم فرد خشن، آدم ناراحت و… را در هر محيطى مورد بررسى قرار دهيم. چنين فردى:

۱ – به حرف ديگران گوش نمى‌دهد

۲ –  علاقه‌­اى به كمك و همدردى ندارد

۳ – ميلى به همكارى و هميارى ديگران، ندارد

۴ – از هدايت بيش­تر امور، ناتوان و عاجز است

۵ – به توجه زياد، نياز دارد

۶ – از ديدن صفات خوب و نكته­‌هاى مثبت و برجسته­ ديگران، عاجز است

۷ – قادر به هماهنگى با ديگران براى تفريح گروهى نيست، گرچه به آن نياز دارد

مشخصات و ويژگى‌هاى زياد ديگرى را نيز در رابطه با شخص يا اشخاصى، كه غالباً با آنان مشكل داريد، مى‌­توانيد برشماريد و بايد چگونگى برخورد مناسب و غير خشونت‌­بار با فردى كه در محيط كارى، همسايگى و… موجبات آزار و ناراحتى ديگران را فراهم می­كند، بياموزيد. در محيط‌های كارى، فاميلى، خيابان و… مواردى پيش مى‌آيد كه ناچاريد با چنين افرادى (كسانى كه مشكل داشته و معمولا خشن هستند) روب­رو شويد، حتى اگر تجربه­‌اى هم نداشته باشيد، باز مجبور به روب­رو شدن و سر و كله زدن خواهيد بود. اين­كه؛ مدير، همسايه‌اى قديمى، كاسب سابقه‌دار باشيد و… هيچ­‌كدام به كمك شما نخواهد آمد.

قرار نيست روش­‌هاى اجرايى و برخورد با مهاجمان خشن و افراد مسئله‌دار را به صورت فرمول ياد دهيم. آن­قدر آدم‌هاى گوناگون با روحيات و خُلقيات متنوع وجود دارند كه از بحث ما خارج است. افراد مشكل‌دار در هرجايى و با سطوح مختلف مشكلات روانى پيدا مى‌شوند. اميدوارم راه‌هايى را نشان دهم، تا بتوانيد در برخورد با آدم­‌هاى بد اخلاق و عصبانى و خشن، در هر زمان، مكان، محله، خيابان و غيره و در برخورد با مهاجمان به راحتى تعامل كنيد. يادتان نرود: هيچ راهى صددرصد مطمئن نيست، تنها روش­‌هايى را براى پيدا كردن راه­ حل مناسب هر مشكلى بياموزيد.

بعضى‌ها اين­گونه دخالت‌هاى بى‌­جا را كمك به همنوع مى‌­نامند كه از نظر من تعبيرى نادرست است. در ميان هياهو و غوغاى خشم و خشونت و درگيرى و نزاع و در برخورد با مهاجمان، از دست فردى نا‌آگاه و غير متخصص و غير فنى كارى بر نخواهد آمد. مگر اين­كه وى حداقل تجربه‌ى بيست مورد فرو نشاندن و جدا كردن نزاع را در كارنامه‌ى خود داشته باشد.